Nie jest jednolicie postrzegana kwestia zmiany wierzyciela lub dłużnika w przypadku zmiany jego nazwiska lub firmy, wynikająca z art. 788 Kodeksu Postępowania Cywilnego (KPC). Według jednych w przypadku takiej zmiany nie zachodzi przejście praw i obowiązków, wobec czego nie wchodzi w grę stosowanie art. 788 i powinno się wystąpić do sądu o wykładnię orzeczenia co do identyczności stron (tak Wengerek – ale jest to pogląd odosobniony). Jednak powszechny pogląd jest taki, że w przypadku zmiany oznaczenia stron można stosować art. 788 KPC w drodze analogii.
W postępowaniu z art. 788 KPC przedmiotem kognicji sądu jest tylko formalne badanie, czy na podstawie przedstawionych dokumentów nastąpiło przejście uprawnienia lub obowiązku – sąd nie bada czy rzeczywiście doszło do przejścia praw lub obowiązku (to można badać w ramach powództwa z 840 KPC).
Podobnie jak w postępowaniu o nadanie klauzuli przeciwko małżonkowi (gdzie dłużnik nie jest uczestnikiem postępowania) tutaj zbywca nie jest uczestnikiem postępowania i nie jest uprawiony do składania zażaleń – wynika to z uchwały Sądu Najwyższego z 20 maja 2003 r. III CZP 19/03. Zbywca wierzytelności nie jest legitymowany do wniesienia zażalenia na postanowienie wydane na podstawie art. 788 § 1 KPC o nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności.
Odrębne przepisy regulują sytuację nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego:
Art. 789. Przepis § 1 artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, jeżeli tytuł egzekucyjny stał się prawomocny przed nabyciem.
Należy sięgnąć do art. 554 Kodeksu Cywilnego: Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.
Nadając klauzulę wykonalności przeciwko nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, stosownie do art. 792 KPC należy zastrzec nabywcy prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność, jeżeli ta nie została rozszerzona w tytule egzekucyjnym. Z treści klauzuli powinno wynikać to ograniczenie, gdyż komornik nie ma prawa badać treści tytułu wykonawczego.
Sąd bada czy na podstawie przedstawionych dokumentów, czy osoba, przeciwko lub na rzecz której ma być nadana klauzula wykonalności, jest nabywcą w rozumieniu prawa materialnego. Nie bada jednak czy zachodzą przesłanki z art. 554 Kodeksu Cywilnego – te kwestie mogą być rozstrzygane w trybie powództwa przeciwegzekucyjnego z 840 KPC.
