Podatek od spadków i darowizn jest podatkiem pobieranym na podstawie ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. To podatek bezpośredni, od przyrostu masy majątkowej, osobisty i samorządowy.
Spadki i darowizny nabyte po 1 stycznia 2007 r. są zwolnione od podatku (decydujące znaczenie ma data śmierci spadkodawcy, a nie wydania postanowienia przez sąd), ale zwolnienie to dotyczy jedynie najbliższych członków rodziny (wybranych członków z tzw. I grupy podatkowej). Tak więc, od podatku od spadków zwolnione jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia przez najbliższych członków rodziny, do których ww. ustawa zalicza:
- małżonka,
- zstępnych (syna, córkę, wnuki),
- wstępnych (ojca, matkę, dziadków),
- pasierba,
- rodzeństwo,
- ojczyma lub macochę.
Co istotne, ze zwolnienia podatkowego nie skorzystają: zięć, synowa, teściowie (choć są zaliczani do I grupy podatkowej) oraz dalsza rodzina.
Aby skorzystać ze zwolnienia od podatku, spadkobierca musi zgłosić ten fakt właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, zaś obdarowany w ciągu 6 miesięcy od zawarcia umowy darowizny. W przypadku darowizny termin jest liczony od złożenia prze darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w przypadku braku takiego oświadczenia – od chwili spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeśli przedmiotem darowizny są pieniądz, dodatkowym warunkiem do skorzystania z preferencji podatkowej jest udokumentowanie ich przekazania na rachunek bankowym lub rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo- kredytową, lub przekazem pocztowym.
Zgłoszeniu służy specjalny formularz SD-Z2 – „Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych”. Należy w nim podać szczegóły na temat spadku bądź darowizny, m.in. stopień pokrewieństwa łączący ze spadkodawcą bądź darczyńcą, udział procentowy w nabytym majątku i jego wartość rynkową, w przypadku nieruchomości (ziemia, mieszkanie czy dom) – powierzchnię, a w przypadku np. samochodu – markę, numer rejestracyjny i rok produkcji.
Brak zgłoszenia oznacza brak zwolnienia podatkowego. W przypadku niezgłoszenia nabyte prawa majątkowe i rzeczy zostaną opodatkowane na zasadach ogólnych, określonych w ustawie o podatku od spadków i darowizn.
Organ podatkowy właściwy do złożenia zgłoszenia uzależniony jest od składników spadku. W związku tym, jeżeli:
1. przedmiotem spadku są nieruchomości położone w terytorialnym zasięgu działania jednego naczelnika urzędu skarbowego – urząd skarbowy właściwy według miejsca położenia nieruchomości,
2. przedmiotem nabycia są nieruchomości lub prawa majątkowe i jednocześnie inne prawa majątkowe lub rzeczy ruchome, a nieruchomości są położone w terytorialnym zasięgu działania jednego naczelnika urzędu skarbowego – urząd skarbowy właściwy według miejsca położenia nieruchomości.
W pozostałych przypadkach zeznanie składane jest według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Obowiązek zgłoszenia dotyczy tylko spadków i darowizn, których wartość przekracza w sumie 9637 zł – od jednej osoby i w ciągu pięciu lat. Spadki i darowizny kumulują się w takim właśnie okresie. Tak więc, kwota wolna od podatku to 9637 zł. Jeśli spadek lub darowizna nie przekracza tej sumy, podatek nie jest płacony. W pozostałych wypadkach podatek jest liczony od kwoty powyżej 9637 zł. Np. jeżeli wysokość darowizny to 15 000 zł, to podatek liczymy od kwoty 5363 zł.