Ustawa o gospodarce nieruchomościami dotyczy wszystkich nieruchomości państwowych z wyjątkiem:
1) nieruchomości leśnych – gospodarowanie tymi nieruchomości podlega ustawie o lasach,
2) nieruchomości rolnych – w tym zakresie obowiązuje ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa,
3) nieruchomości pod autostrady,
4) nieruchomości przekazane spółkom powołanym w trybie przepisów ustawy o przygotowaniu Euro 2012.
Ustawa o gospodarce nieruchomościami odnosi się do wszystkich innych nieruchomości państwowych oraz do nieruchomości, które stanowią własność jednostek samorządu terytorialnego.
Organami właściwymi w zakresie gospodarowania nieruchomościami oraz dysponowania nimi są starostowie, wykonujący zadania zlecone z zakresu adm. rządowej w odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa. Z kolei w odniesieniu do nieruchomości komunalnych organami właściwymi są organy wykonawcze, tj. prezydent (burmistrz, wójt) oraz zarządy powiatów, zarządy województw.
Organem wyższego stopnia są wojewodowie (od decyzji starosty – jest to wyjątek od zasady – organem odwoławczym od decyzji starosty dot. zadań zleconych z zakresu adm. rządowej jest SKO, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej) oraz SKO (od decyzji organów wykonawczych).
Formy dysponowania nieruchomościami państwowymi i komunalnymi – art. 13 ugn:
Art. 13. 1. Z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw, nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.
1a. Nieruchomość może być także przekazywana nieodpłatnie w drodze umowy partnerowi prywatnemu lub spółce, o której mowa w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100), na czas realizacji przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
2. Nieruchomość może być, z zastrzeżeniem art. 59 ust. 1, przedmiotem darowizny na cele publiczne, a także przedmiotem darowizny dokonywanej między Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego, a także między tymi jednostkami. W umowie darowizny określa się cel, na który nieruchomość jest darowana. W przypadku niewykorzystania nieruchomości na ten cel darowizna podlega odwołaniu, z zastrzeżeniem ust. 2a.
2a. Darowizny nieruchomości stanowiącej przedmiot własności Skarbu Państwa dokonuje starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej – za zgodą wojewody, a nieruchomości stanowiącej przedmiot własności jednostki samorządu terytorialnego jej organ wykonawczy – za zgodą rady albo sejmiku. Odstąpienie od odwołania darowizny następuje za zgodą organu, który wyraził zgodę na jej dokonanie. Zgody nie wymaga dokonanie darowizny przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, o której mowa w art. 59 ust. 1.
3. Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej może być przedmiotem wkładu niepieniężnego (aportu) wnoszonego do spółki.
4. Sprzedaż, zamiana, darowizna lub oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, a także wnoszenie tych nieruchomości jako wkładów niepieniężnych (aportów) do spółek, wymaga pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.