Władza rodzicielska (choć z punktu widzenia jej treści lepsze byłoby określenie piecza) to ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka.
Naczelną zasadą przy jej wykonywaniu (jak i w całym prawie rodzinnym) jest dobro dziecka i interes społeczny – choć sprowadza się to w zasadzie do jednego, bo dobro dziecka jest zazwyczaj zgodne z interesem społecznym. Tu dużą role odgrywają Konwencje ( o prawach dziecka). Przyznaje się generalnie (Sąd Najwyższy), że sąd powinien brać pod uwagę wolę dziecka, jeśli ma ono dostateczne rozeznanie. Niekoniecznie musi to następować przed sądem – gdzie indziej można odebrać oświadczenie.
Mamy pojęcie:
– wykonywania władzy
– przysługiwania władzy
Wykonywać władzę rodzicielską można, gdy przysługuje.
Czas obowiązywania władzy rodzicielskiej.
Początek jest od chwili pojawienia się dziecka jako podmiotu prawa.
Ustanie jest w razie:
a) osiągnięcia pełnoletniości przez dziecko (18 lat lub małżeństwo)
b) śmierci dziecka
c) śmierci rodzica
d) ubezwłasnowolnienia rodzica (całkowite lub częściowe) – musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych.
Ustanie w stosunku do ojca:
– prawomocne zaprzeczenie ojcostwa
– prawomocne unieważnienie uznania dziecka
– uchylenie prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo.
Ustanie w stosunku do obojga rodziców:
– zaprzeczenie macierzyństwa (wówczas tracą oboje)
– przysposobienie (z wyjątkiem przysposobienia przez męża matki – ale nie konkubenta)
– rozwiązanie przysposobienia (w stosunku tych objętych stosunkiem przysposobienia) – pozbawienie władzy rodzicielskiej (orzeczeniem) – w zasadzie te same skutki – zawieszenie i ograniczenie.
Kto może wykonywać władzę rodzicielską
Generalnie oboje rodzice, ale:
– muszą mieć pełna zdolność do czynności prawnych (nie mogą być ubezwłasnowolnieni)
– nie mogą być pozbawieni władzy rodzicielskiej
– ojciec w razie uznania uzyskuje władze rodzicielską – gdy takie uznanie jest skuteczne (zgoda)
– sądowo ustalone ojcostwo daje władzę – tylko wyraźnie przyzna to sąd (albo w tym wyroku albo później) – skoro ojciec nie chce uznać – tylko walczy w sądzie to raczej nie będzie dobrym ojcem. Samo sądowe ustalenie nie daje od razu władzy. Art. 577 Kodeksu Postępowania Cywilnego stanowi, iż sąd może zmienić postanowienie, ale tylko na wniosek, gdy wymaga tego dobro dziecka.
Brak rodzica bądź rodziców:
1) Gdy tylko jedno z rodziców ma jakieś przeszkody (ubezwłasnowolnienie itp.), to władzę posiada drugie.
2) Gdy nie ustalono ojcostwa, albo mimo sądowego ustalenie ojcostwa– nie przyznano władzy – posiada tylko matka.
3) Gdy żadne nie ma lub rodzice nie znani – sąd ustanawia opiekuna.