Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów

Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów został uregulowany w art. 42 kodeksu karnego z 1997r. Zakaz prowadzenia pojazdów służy niewątpliwie prewencji indywidualnej, odizolowaniu sprawcy od możliwości popełnienia przestępstwa, ochronie bezpieczeństwa i dóbr prawnych narażonych na niebezpieczeństwo. Praktyka wskazuje, że środek ten nie spełnia funkcji ogónoprewencyjnej.
Sąd może, a więc fakultatywnie orzeka zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności, jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.
Sąd obligatoryjnie orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju, jeżeli sprawca przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości lub sprawca był pod wpływem środka odurzającego lub sparwca zbiegł z miejsca zdarzenia, w którym doszło do sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, do sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa takiej katastrofy lub zbiegł z miejsca wypadku.
Sąd orzeka obligatoryjnie zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa katastrofy w ruchu wodnym, lądowym lub powietrznym, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na zdrowiu był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba, że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami; sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wypadku komunikacyjnego, którego następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, lub przestępstwa wypadku spowodowanego przez żołnierza prowadzącego uzbrojony pojazd, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Sąd orzeka obligatoryjnie zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze w przypadku popełnienia ponownie tego samego przestęstwa, bez względu na zajście wyjątkowego wypadku uzasadnionego szczegónymi okolicznościami.
Sąd orzekając zakaz nakłada na sprawcę obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu. Do chwili wykonania obowiązku zwrotu, okres na który orzeczono zakaz nie biegnie. Omawiana kara dotyczy nie tylko skazanych, którzy mają uprawnienie do prowadzenia pojazdów (prawo jazdy, licencję pilota itd.), ale również tych którzy takich uprawnień nie mają, więc nie będą mogli ich nabyć w okresie trwania kary.
Sąd orzeka zakaz w latach – od roku do lat 10. Okres, na który środek ten został orzeczony nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, choć środek obowiązuje od daty prawomocnego orzeczenia sądu. Wg art. 63§2 k.k. sąd zalicza na poczet kary okres zatrzymania prawa jazdy lub innego odpowiedniego dokumentu. Sąd po upływie połowy okresu, na który środek został orzeczony może uznać środek za wykonany, jeżeli sprawca przestrzegał porządku prawnego, a zakaz był wykonywany przynajmniej przez rok art 84§1 k.k. Skazany, który nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Zakaz prowadzenia pojazdów może również zostać nałożony przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego – zakaz może zostać wówczas nałożony na okres do 2 lat (art. 67§3 k.k.), oraz jako środek zabezpieczający (art. 99§1 k.k.).